Τετάρτη 28 Αυγούστου 2013

Πάρη Σπίνου, «Ἥρως εἰς ἔρωτα ἁγνόν»

Ὁ Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης λόγω τοῦ μοναχικοῦ βίου του χαρακτηρίστηκε ἀντιερωτικός, μονόχνωτος, ἀνέραστος, ἀνίκανος ν᾿ ἀγαπήσει καὶ ν᾿ ἀγαπηθεῖ. Κι ὅμως, οἱ σύγχρονοι συγγραφεῖς ἐπιδιώκουν νὰ ἀνατρέψουν αὐτὴ τὴν εἰκόνα.

Ἡ πόλη τῆς Σκιάθου, σκηνογραφημένη γιὰ τὴ «Φόνισσα» τοῦ Ἀγγέλου Κοβότσου. Ἡ πόλη τῆς Σκιάθου, σκηνογραφημένη γιὰ τὴ «Φόνισσα» τοῦ Ἀγγέλου Κοβότσου. «Κανεὶς ἄλλος συγγραφέας δὲν μπῆκε τόσο βαθιά, τόσο ἀνυπόδητος στὸ βασίλειο τοῦ ἔρωτα -κι ἂς μὴν ὑπάρχει πουθενὰ ἡ περιγραφὴ ἔστω μιᾶς σκηνῆς ἀπὸ ἐρωτικὴ κλινοπάλη», ἐκτιμᾶ ὁ Κώστας Ἀκρίβος, ὁ ὁποῖος ἐπιμελήθηκε τὴ συλλογὴ «Νὰ εἶχεν ὁ ἔρωτας σαΐτες! Ἑπτὰ ἀγαπητικὰ διηγήματα τοῦ Ἀλέξανδρου Παπαδιαμάντη», ποὺ πρόσφατα κυκλοφόρησε ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις «Μεταίχμιο» μὲ ζωγραφιὲς Δημήτρη Μοράρου.
Ὁ δὲ Χριστόφορος Λιοντάκης ἐπιχειρεῖ νὰ μουντζουρώσει «τὸ φωτοστέφανο τῆς ἁγιοσύνης» τοῦ σκιαθίτη λογοτέχνη σημειώνοντας στὸν πρόλογο τοῦ φρεσκοτυπωμένου βιβλίου «Ἐρωτικὸς Παπαδιαμάντης» (ἐκδόσεις «Πατάκης») ὅπου ἀνθολογεῖ 28 διηγήματα: «Ὁ ἀποσυνάγωγος Παπαδιαμάντης δημιούργησε ἕνα ἐρωτικὸ σύμπαν, ὅπου ἵπτανται καὶ πλέουν ἀθῶες κορασίδες, λαϊκὲς θυγατέρες, ἐρωτόβρυτοι ἡλιοκαεῖς αἰπόλοι, θαλασσινοὶ μὲ τὴν ἅλμη στὸν τράχηλο, λαϊκοὶ ἀπόκληροι: μοναχικοὶ μονόλογοι, μορφὲς ὅπου ἡ κρυφὴ πληγή του, μαζὶ μὲ τὴν ἐρωτικὴ λύπη, σμίλεψαν τὸ μυστικό του ἀρχαϊκοῦ μειδιάματος».
Στὸν ἐρωτικό του κόσμο συνυπάρχουν τὸ πάθος, ἡ θλίψη καὶ ἡ ἐγκαρτέρηση. Χαρακτηριστικὴ εἶναι ἡ ἐξομολόγηση τοῦ Παπαδιαμάντη στὸ διήγημα «Ἡ Φαρμακολύτρια», ὅπου ὁ 77χρονος ἥρωας ὁμολογεῖ στὴν Ἁγία Ἀναστασία «τὸ ἑρπετὸν πάθος, τὸ δολερόν», γιὰ τὴν ξαδέρφη του.
Τραγικὸ τῆς ἀγάπης πρόσωπο, alter ego τοῦ συγγραφέα θεωρεῖ ὁ Κ. Ἀκρίβος τὸν μπάρμπα-Γιαννιὸ στὸ διήγημα «Ἔρωτας στὰ χιόνια». Εἶναι ἐρωτευμένος μὲ τὴν παντρεμένη γειτόνισσα, ὡστόσο δὲν ἐξωτερικεύει τὰ συναισθήματά του. «Καθὼς δὲν μπορεῖ νὰ ξεπεράσει τοὺς κοινωνικοὺς φραγμούς, ὁ μπάρμπα-Γιαννιὸς ἀναμετριέται μὲ τὸν θάνατο. Μέσα σὲ κακὲς καιρικὲς συνθῆκες, πνίγεται στὸ κρασὶ καὶ στὸ χιόνι».
Ὁ ἐρωτικὸς πόθος, καλὰ κρυμμένος στὰ βάθη τῆς ψυχῆς, ποὺ ἀδυνατεῖ νὰ ἐκφραστεῖ, εἴτε ἀπὸ δειλία εἴτε ἀπὸ σεμνότητα χαρακτηρίζει πολλὰ ἀπὸ τὰ διηγήματα τοῦ Παπαδιαμάντη. «Ἀντικατοπτρίζουν καταστάσεις ποὺ ἔζησε ὁ ἴδιος ἢ γεγονότα ποὺ φιλτράρονται μέσα ἀπὸ τὴν ἰδιοσυγκρασία του καὶ ἐκφράζουν τὴν πίκρα, τὴ στενοχώρια, τὴν ἀπογοήτευση», μᾶς λέει ὁ Κ. Ἀκρίβος. «Ἄλλωστε καὶ ἡ ἴδια ἡ ζωή του ἦταν γεμάτη στερήσεις».
Στὸ «Ὄνειρο στὸ κύμα» ὁ συγγραφέας περιγράφει τὸ θαυμασμὸ τοῦ μικροῦ βοσκοῦ γιὰ τὴν κόρη ποὺ κολυμπᾶ: «Ἦταν νηρηίς, νύμφη, σειρήν, πλέουσα, ὡς πλέει ναῦς μαγική, ἡ ναῦς τῶν ὀνείρων...», ἐνῶ θέτει «τὴν ἔννοια τῆς θυσίας ὅταν ὁ ἥρωας θὰ βουτήξει στὰ κύματα γιὰ νὰ τὴ σώσει».
Στὸ «Ἔρως-ἥρως», πάλι, ὁ νεαρὸς βαρκάρης αἰσθάνεται «σπαραγμὸν ἀπερίγραπτον» γιὰ τὴ μικρὴ Ἀρχόντω ποὺ πρόκειται νὰ παντρευτεῖ ἕναν κατὰ πολὺ μεγαλύτερό της. Μὲ τὴ φαντασία τοῦ κάνει σενάρια πὼς εἶναι μαζί, ὡστόσο στὸ τέλος συμμορφώνεται: «Κατέστειλε τὸ πάθος, ἐπραΰνθη, κατενύγη, ἔκλαυσε κ᾿ ἐφάνη ἥρως εἰς τὸν ἔρωτά του-ἔρωτα χριστιανικόν, ἁγνόν, ἀνοχῆς καὶ φιλανθρωπίας».
Ὁ Χρ. Λιοντάκης χωρίζει τὰ ἐρωτικὰ διηγήματα τοῦ Παπαδιαμάντη σὲ δύο βασικὲς κατηγορίες: «Ἐκεῖνα στὰ ὁποῖα ὁ ἴδιος ἐξιστορεῖ προσωπικὲς ἐρωτικὲς ἱστορίες καὶ περιπέτειες καὶ ἐκεῖνα στὰ ὁποῖα περιγράφει ἐρωτικὲς ἱστορίες τῶν ἡρώων του. Στὰ πρῶτα κυρίαρχα χαρακτηριστικὰ εἶναι: ὁ ρεμβασμός, ἡ νοσταλγία, τὸ ἀνεκπλήρωτο, ἡ ματαίωση, οἱ ποιητικὲς ἐξάρσεις καὶ τὸ λυρικὸ παραλήρημα». («Ὁλόγυρα στὴ λίμνη», «Ρόδινα ἀκρογιάλια», «Ὑπὸ τὴν βασιλικὴν δρῦν» κ.ἄ.).
Ὁ ἔρωτας γιὰ τὴ φύση
Στὴ δεύτερη κατηγορία ἀνήκουν διηγήματα μὲ ἥρωες κυρίως ἐρωτοχτυπημένους νεαροὺς ποὺ βασανίζονται ἀπὸ ἀνεκπλήρωτους ἢ ματαιωμένους ἔρωτες («Ἡ Νοσταλγός», «Γιὰ τὴν περηφάνεια» κ.ἄ.). Σὲ ἄλλα ὅπως «Ἡ βλαχοπούλα», «Θέρος-Ἔρος» μιὰ λυρικὴ ἐρωτικὴ περιπέτεια ἔχει αἴσια κατάληξη. Καί, τέλος, ὑπάρχουν τὰ διηγήματα «ὅπου μὲ ἀφορμὴ τὸν ἔρωτα καὶ τὸ γάμο στηλιτεύονται κοινωνικὲς ἀδικίες καὶ ἀδιέξοδα, προλήψεις, περίεργοι γάμοι, χωρισμοί: «Οἱ κουκλοπαντρειές», «Ὁ Καλόγερος», «Τὸ τυφλὸ σοκάκι» κ.ἄ.».
Ὡστόσο, τὸ θεμελιῶδες στοιχεῖο στὸ ἔργο τοῦ εἶναι ὁ ἔρωτας γιὰ τὴ φύση. «Εἶναι τὸ φόντο σὲ ὅλα τα διηγήματά του, ποὺ προσφέρει ἀφειδῶς τὸ στοιχεῖο τῆς ἀθωότητας. Ἐκεῖ ὁ Παπαδιαμάντης αἰσθάνεται πλήρης, ἐκεῖ ὁ ἔρωτας ἔχει ἀνταπόκριση, γιατὶ δὲν χρειάζεται νὰ εἶναι ἀμφίδρομος», ἐπισημαίνει ὁ Κ. Ἀκρίβος.
Ἄλλωστε, ὅπως παρατηρεῖ καὶ ὁ Χρ. Λιοντάκης: «Μέσα στὴ φύση ὁ Παπαδιαμάντης ἐκστασιάζεται ὅπως ἕνα μυστικὸς μπροστά σε ἕνα θεῖο ὅραμα. Ἠλεκτρίζεται, τῆς ἀφήνεται καὶ τοῦ ἀφήνεται, τὴν ἀφομοιώνει καὶ τὸν ἀφομοιώνει. Γίνονται ἕνα...»

Πηγή: Εφημ. Ελευθεροτυπία, Ἑπτά, Παρασκευὴ 31 Δεκεμβρίου 2010

Σάββατο 20 Ιουλίου 2013

ΤΑ ΤΡΟΠΑΡΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ, του Παναγιώτη Α. Ανδριόπουλου, θεολόγου



Πριν πέντε χρόνια, αγαπητοί συνοδίτες, αναφερθήκαμε στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, ως υμνολόγο του Προφήτη Ηλία, διότι μεταξύ των παπαδιαμάντειων υμνογραφημάτων υπάρχουν και τα Απόστιχα του Μικρού Εσπερινού εις την εορτήν του Προφήτου Ηλιού. 
Στα υπομνήματα της κριτικής έκδοσης του Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλου, διαβάζουμε ότι κατά τον Βαλέτα «αυτά τα τρία μικρά τροπάρια εις ήχον β’ προς το Οίκος του Εφραθά, τα συνέθεσε ο Ππδ. χωρίς να κοπιάσει καθόλου και μέσα σε λίγη ώρα κατά τα τελευταία του χρόνια, όταν κάποτε είχε πάει στο πανηγύρι του Προφήτου Ηλία, που το μοναστηράκι του βρίσκεται σε μιαν όμορφη αγναντερή τοποθεσία… Τάγραψε, για να συμπληρώσει μ’ αυτά την παλιάν ασματική ακολουθία του Προφήτη, απ’ την οποία λείπει ο μικρός Εσπερινός».

Παραθέτουμε τα τρία προσόμοια του κυρ Αλέξανδρου για τον Θεσβίτη:
Ήχος β' Οίκος του Εφραθά 
Ου πυρ, ου συσσεισμός, ουχί σφοδρόν σε πνεύμα, αύρα λεπτή δε μάκαρ, ανέδειξε θεόπτην, Ηλία μεγαλώνυμε. 
Στίχ. Μη άπτεσθε των χριστών μου.
Αύρα τον εν λεπτή, ιδόντα Θεού δόξαν, ως ζηλωτήν Κυρίου, θεσπέσιον Προφήτην, υμνούμεν οι θεόφρονες. 
Στιχ. Συ ιερεύς εις τον αιώνα.
Σε ο Μονογενής, Υιός ο της Παρθένου, Θεός σεσαρκωμένος, παρέστησε τρισμάκαρ, εν Θαβωρίω μάρτυρα.
Τα τρία αυτά προσόμοια του Παπαδιαμάντη, όπως και όλα τα υμνογραφήματά του, ηχογράφησε με επιμέλεια τον Μάϊο του 1991 η Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία υπό τη διεύθυνση του Λυκούργου Αγγελόπουλου.
Περισσότερα διαβάστε στην παλιότερη ανάρτηση της Ιδιωτικής Οδού.
Επίσης, διαβάστε και την παρέμβαση του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου στο Θεολογικό Συνέδριο της Ι. Κοινοβιακής Μονής Προφήτου Ηλιού Θήρας (17-21 Ιουλίου 2011) για τη σχέση του Παπαδιαμάντη με τον Προφήτη Ηλία. 

Τρίτη 30 Απριλίου 2013

Αγάπη σε γκρεμό και χάσμα. Ακούγοντας Παπαδιαμάντη τώρα. Γράφει o Ισαάκ Σούσης.

Αναρωτιόμαστε ρητορικά με ποιους τρόπους ή για ποιους λόγους θα μπορούσε η εποχή μας και εμείς να συντηρήσουμε πέρα από μνημειώδη, οργανικό τον Παπαδιαμάντη, για το αντίθετο, το πού θα μπορούσε να βρει καταφύγιο ο ίδιος ανάμεσα μας τώρα, δεν έχω διαπιστώσει να ρισκάρει κανείς την ερώτηση. Τώρα μάλιστα που οι καπνίζοντες διώκονται και οι φτωχοί τείνει να μην μετέχουν της κοινωνίας παρά μόνο σε ρήξη.
Στο εκκλησίασμα τόσο στην πόλη, όσο και στα χωριά o Παπαδιαμάντης που κυοφορήθηκε αισθητικά και συναισθηματικά μέσα στο ενοριακό εκκλησιαστικό ήθος κα δεν απογαλακτίστηκε ποτέ, θα δυσανασχετούσε από την εκκοσμίκευση, ήδη τότε, στα πρώιμα ακόμα συμπτώματα της τον απωθούσε σφόδρα. Πού θα εξοικονομούσε σήμερα την μοναχικότητά του, και που την κατάνυξη; Ποια κομμάτια καθημερινότητας θα τον ενέπνεαν να τα προεκτείνει; Ως στιχουργό θα τον καταχωρούσαμε στο Έθνικ;

Το κράτος που κόβει τις τιμητικές συντάξεις θα υπήρχε περίπτωση σήμερα για ανάλογη προσφορά να τον τιμήσει έστω την προτελευταία μέρα της ζωής του; To oτι η εποχή μας κάνει άριστες προσομοιώσεις σημαίνει ότι θα μπορούσε να ανασυστήσει τη Σκιάθο του Παπαδιαμάντη, σε ένα εικονικό περιβάλλον όπως το κάνει για την Ακρόπολη και τις Μυκήνες π.χ.;
Έχω την πεποίθηση κόντρα στους θεματοφύλακες ότι υπάρχει μια πιθανότητα να εξακολουθεί να συνυπάρχει ο Παπαδιαμάντης με κάποιον τρόπο μαζί μας μόνο αν τον δηλώσουμε οριστικά και ανέκκλητα απολεσθέντα. Να πάψει και αυτή η ανοησία της διένεξης αν θα πρέπει να τον μεταφράσουμε στην Δημοτική, ωσάν να είχε ο Παπαδιαμάντης τις πολύπλοκες εκείνες έννοιες και τα διανοήματά που πρέπει οπωσδήποτε οι νεότεροι να εντρυφήσουν, ωσάν να μην είναι θέμα ξεκάθαρα ιδιοτυπίας η δημιουργία του που την συνθέτουν αίσθημα και αντίληψη του κόσμου εντελώς αξεχώριστα από τη γραφή του, δηλαδή τη γλώσσα του. Σε αυτόν που δεν ήθελε να διαπιστώνει την παραμικρή αλλοίωση και ανακατάταξη στα τελετουργικά όπως τα γνώριζε από τα παιδικάτα του, μας κόβει ότι θα μπορούσαμε να παρέμβουμε ανάλογα. Για αυτό λέω καλύτερα απολεσθείς, έτσι ώστε ίσως η φαντασία κάποιων να ενδιαφερθεί, να καλλιεργήσει ορθά έναν θρύλο εκεί που τώρα περιπλανάται σαν φάντασμα η βεβαιότητα ότι ο μονόχνοτος, ο παρμένος αυτός είναι τάχαμου κοινό μας κτήμα.

Ας γλυτώσουμε τον Παπαδιαμάντη και μερικούς ακόμα που το αξίζουν από αυτή την εξαθλίωση. Ας παύσει για αυτόν στην εκπαίδευση η παραμικρή μνεία πέραν του ότι ήταν ένας καταραμένος των γραμμάτων, κάτι που και αλήθεια είναι και θα εξάψει τους νέους προς την σωστή κατεύθυνση, Άνθρωπος που δεν μπορούσε να συμβιώσει, που παρέμενε αλλά δεν στέριωνε, με ξεκάθαρη προκατάληψη για την τροπή του νεοελληνικού βίου, με έμφυτη γνώση του παρελθόντος, πραγματιστής από την πλευρά των ονείρων, θρήσκος από την πλευρά της εικόνας.
Ακούω τα τραγούδια του Αντρέα Κατσιγιάννη και χαίρομαι που ερευνούν την ευαισθησία του Παπαδιαμάντη σε ένα νεοελληνικό αδιευκρίνιστο μουσικό ιδίωμα, που μέλημά τους είναι όχι μια τυπολατρική αναπαράσταση αλλά η δημιουργία προσωπικής ατμόσφαιράς και αισθήματος που είναι παραπλανητικά οικεία, έτσι που αν τα βάλεις στο στόμα σου η τα ακούσεις σαν τραγούδια απελευθερωμένα από το βάρος του αφιερώματος σε μια επιβεβλημένη αξία, είναι βέβαιο ότι κάποια στιγμή θα σε οδηγήσουν στην περιοχή της έκπληξης. Ο αυτοοικτιρμός του ποιητή τους, η βεβαιότητά του για την διαρκή απώλεια της ανθρώπινης υπόστασης έχουν περάσει χωρίς έμφαση και κουλτουρο-εφετζίδικα μουσικά συμφραζόμενα στα τραγούδια που ακούω.

Η αισθητοποιημένη φύση του Παπαδιαμάντη σε ανοιχτή αντιπαράθεση με την αισθητοποιημένη πόλη του Καβάφη, ακούγεται σαν χαμένος παράδεισος που ωστόσο η μουσική μπορεί ακόμα να αποπειράται την περιγραφή του, όχι αναμνησιολογικά και στημένα παραδοσιακά, αλλά σαν παράδοξη αίσθηση που αντλεί πλέον από το πουθενά των ανθρώπινων τόπων.
Υπάρχει και ο στίχος του Ηλία Κατσούλη βεβαία που με την γνωστή μας μαεστρία του εκλιπόντος, πυκνώνει πληροφορίες για τον Παπαδιαμάντη με τρόπο που να περισσεύει πάντα το αμετάδοτο. Στην δεύτερή μου ακρόαση του δίσκου, άκουσα αυτό το τραγούδι πρώτο, σαν πρόλογο και μετά αφέθηκα ανυποψίαστος στο περιεχόμενο στίχων όπως «Κι αν δεν σε κλάψει η μάνα σου, ο κόσμος δεν δακρύζει» η «Ονείρατα στον ύπνο μου μαυροφτερουγισμένα σαν περιστέρι στη σπηλιά με τάραξαν και μένα». Ακούγοντας αυτούς τους στίχους αισθάνθηκα μια σταθερή επίκληση να προέρχεται ι από μια κατεύθυνση που δεν μπορούσα να εντοπίσω. Κάτι ουσιαστικά αδιασταύρωτο, κάτι νέο.
Καλή ακρόαση και σε σας.


* Το κείμενο θα υπάρχει ως εισαγωγικό σημείωμα στο νέο δίσκο της Εστουδιαντίνας, «Εικόνα αχειροποίητη» σε μουσική του Ανδρέα Κατσιγιάννη που θα κυκλοφορήσει στο εμπόριο. Δεν υπήρχε στο cdπου δόθηκε με την «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία»

πηγή: http://www.musicpaper.gr/articles/item/3169-%CE%B1%CE%B3%CE%AC%CF%80%CE%B7-%CF%83%CE%B5-%CE%B3%CE%BA%CF%81%CE%B5%CE%BC%CF%8C-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%87%CE%AC%CF%83%CE%BC%CE%B1-%CE%B1%CE%BA%CE%BF%CF%8D%CE%B3%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%82-%CF%80%CE%B1%CF%80%CE%B1%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CE%BC%CE%AC%CE%BD%CF%84%CE%B7-%CF%84%CF%8E%CF%81%CE%B1#.UX_ZT8o7Y4l

Πέμπτη 3 Ιανουαρίου 2013

Μνήμη Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (3/1/1911)


Αφιέρωμα της ΕΡΤ στη μνήμη του Αλ. Παπαδιαμάντη
Από το ψηφιακό αρχείο της δημόσιας τηλεόρασης
Το Αρχείο της ΕΡΤ, τιμώντας τη μνήμη του μεγάλου Έλληνα λογοτέχνη Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη που απεβίωσε στις 3 Ιανουαρίου του 1911, ψηφιοποίησε και παρουσιάζει μέσω των ιστοσελίδων www.ert-archives.gr και www.ert.gr το σχετικό επεισόδιο της σειράς εκπομπών λόγου «ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ» παραγωγής 1988.
Ο συγγραφέας και κριτικός του κινηματογράφου Παύλος Ζάννας συντονίζει μια συζήτηση για τη σημασία έργου του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, με αφορμή την πεντάτομη κριτική έκδοση των «Απάντων» του, που κυκλοφόρησε το 1988 σε επιμέλεια Ν. Τριανταφυλλόπουλου. Στην εκπομπή συμμετέχουν ο φιλόλογος Δημήτρης Πλάκας, ο εκδότης των «Απάντων Παπαδιαμάντη» Δημήτρης Μαυρόπουλος, ο συγγραφέας και βιβλιοκριτικός Αλέξανδρος Κοτζιάς και ο συγγραφέας Ζέφυρος Κακαυλίδης.
Στην εκπομπή παρουσιάζεται η ιστορία της εκδοτικής παραγωγής του λογοτεχνικού έργου του Παπαδιαμάντη, από την πρώτη έκδοση των «Απάντων» του από τον Γ. Βαλέτα το 1954 έως την έκδοση του 1988. Παράλληλα, δίνονται πληροφορίες για τις δημοσιεύσεις του Παπαδιαμαντη σε περιοδικά και εφημερίδες της εποχής του, για την κυκλοφορία των βιβλίων του και την απήχηση του έργου του στο αναγνωστικό κοινό. Η συζήτηση επικεντρώνεται στο θέμα της κριτικής που του ασκήθηκε και στο πώς αντιμετωπίστηκε από τη γενιά του ’30, το αριστερό κίνημα και το θρησκευτικό ρεύμα. Συζητούνται, επίσης, οι όροι που υπαγορεύουν την κριτική προσέγγιση στο έργο του Παπαδιαμάντη, η πεζογραφική εκφραστική μορφή του στο μυθιστορηματικό και διηγηματικό του έργο, καθώς και η προσωπική αφηγηματική του τεχνική.
Δείτε το Αφιέρωμα στον Αλ. Παπαδιαμάντη στην ιστοσελίδα του Αρχείου της ΕΡΤ πατώντας ΕΔΩ