"Ύμνοι" για τον Αλ. Παπαδιαμάντη, του μαθητή του Γ' 1 τμ. του Β' Τοσιτσείου Αρσακείου Γυμνασίου Εκάλης Αναστάση Αποστολού

Κάθε άνθρωπος νιώθει ευχαριστημένος και ικανοποιημένος με τον εαυτό του όταν βλέπει ότι οι κόποι του ανταμείβονται και η δουλειά του καταξιώνεται. Και η χαρά αυτή και η ικανοποίηση γίνονται ακόμα μεγαλύτερες όταν το έργο του «υμνείται» από ανθρώπους, οι οποίοι γνωρίζουν σε βάθος το θέμα της δουλειάς. Το ίδιο συμβαίνει και με τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, του οποίου το έργο εκτίμησαν και επαίνεσαν άνθρωποι με τεράστια γνώση σε λογοτεχνικά θέματα. Παρακάτω θα σας παραθέσω τι έχει ειπωθεί και γραφτεί από Έλληνες και ξένους λογοτέχνες για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.

      Ο Οδυσσέας Ελύτης έχει δοξάσει τον Α. Παπαδιαμάντη έχοντας γράψει ένα πολύ σημαντικό άρθρο-μελέτη αφιερωμένο στον «Κοσμοκαλόγερο» με τον τίτλο «Η μαγεία του Παπαδιαμάντη» και έχοντας πει την ιστορική φράση «Σε περιόδους κρίσης μνημονεύετε Παπαδιαμάντη και Σολωμό».

Ο Κωστής Παλαμάς, αναφερόμενος στον Παπαδιαμάντη, γράφει το 1899 στο περιοδικό «Τέχνη»: Η τέχνη του είναι να μην δείχνει καμιά τέχνη όχι μόνο στα λόγια του αλλά και στη σύνθεση πολλές φορές των έργων του. Συχνά κόβει την ιστορία για να μας θυμίσει πως αυτά που γράφει είναι αγνή αλήθεια, πως αυτός δεν επινοεί, δεν μαγειρεύει ρομάντζα πως μόνο τις αναμνήσεις του συντάσσει και τις εντυπώσεις του μας εμπιστεύεται. Ο επιπόλαιος αναγνώστης θα μπορούσε και με αυτά  σιμά στη μεγάλη αλήθεια που απλώνεται σε όλα τα μυθιστορήματα του Παπαδιαμάντη, να συμπεράνει πως ο άνθρωπος αυτός, μνήμη μόνον έχει και φαντασία σπυρί δεν έχει. Και όμως  δεν πιστεύω να  βρίσκεται ως την ώρα στη φιλολογία μας τεχνίτης, κατέχοντας τόσο ζωηρά την δύναμη που οι ψυχολόγοι ονομάζουν συμπαθητική φαντασία. Η παρατηρητικότις πρώτα και η θρησκευτικότης ύστερα γέννησαν μιά ζωή που με όλη της τη γερή  στρογγυλοπρόσωπη ροδοκοκκινάδα δείχνει μια ψυχή στοχαστική. Μέσα στο παρατηρητή  είναι κι ένας ποιητής μιά ψυχολογία βελουδένιας απαλότητας με μιάν αλήθεια  που δεν έχει τίποτε ρομαντικό, τίποτε μελοδραματικό, τίποτε φρασεολογικό και  φορτωμένο, σκορπάει την ευωδία μιας μενεξεδένιας ποίησεως κι όλα  σφιχτοδεμένα αχώριστα. Ο Θεόκριτος με τον συναξαριστή η Μούσα του Παπαδιαμάντη μας οδηγεί στο γνώριμο χώμα που εμαρτύρησεν ο φτωχός άγιος, αλλά το χώμα αυτό  μοσχοβολά. Η μούσα αυτή είναι σαν τη Λαλιώ, τη Νοσταλγόν, παντρεμένη με τον πεζότατον κυρ-Μοναχάκη που ζει σα βυθισμένη μες τον καιρό στο όνειρο της πατρίδας πέρα.»

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης αναφέρει:  «Εις όσα έργα του εδιάβασα μου έκανεν  εντύπωσιν η περιγραφική του δύναμις. Με φαίνεται ότι είναι λαμπρά ασκημένος  στης περιγραφής την τριπλή ικανότητα, το ποιά πρέπει να λεχθούν, το ποιά να παραληφθούν, και εις ποία πρέπει να σταματηθή η προσοχή. Στα  ρόδινα ακρογιάλια είναι έκτακτα πετυχημένος ο γύρος του στη παραλία. Το καφενείο του γέρου Γαρτζίνου πρώτα, και έπειτα τα σπίτια των νοικοκυραίων να ξυπνούν σιγά σιγά ασφαλή. 

Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας αποφαίνεται για τον κυρ-Αλέξανδρο και την πατρίδα του τη Σκιάθο λέγοντας: «Όμορφη είναι η Σκιάθος του Θεού μα η Σκιάθος του Παπαδιαμάντη μου φαίνεται ωραιότερη. Όταν διαβάζω τον Παπαδιαμάντη μια ιδέα μου έρχεται πάντα στο νου. Πως ο αληθινός ποιητής όπως κι αν την εύρη την ζωή πάντα ποιητής θα μείνει. Νάτος αυτός, όλα γύρω του λερωμένα όμως καθετί που θα γεννήσει η ψυχή του είναι γεμάτο αγνότητα και λαμπρότητα και ποίηση». 
Ο Γρ. Ξενόπουλος τον τίμησε με μιαν από τις καλύτερες κριτικές μελέτες του : "Ο Παπαδιαμάντης (γράφει) δεν εψεύτηκε ποτέ, δεν εμιμήθη ποτέ, δεν επροσποιήθη ποτέ, δεν εκιβδηλοποίησε ποτέ. Έκοψε μόνον ολόχρυσα νομίσματα από το μεταλλείον της ψυχής του, της αγνής καί αδιάφθορου. Η ψυχή του είναι καθαυτό η ρωμέικη λαϊκή ψυχή", θεωρεί αριστούργημα του Παπαδιαμάντη την "Φόνισσαν" και την χαρακτηρίζει "τραγωδίαν μεγαλοπρεπεστάτην".

Ο Σεφέρης είχε αποφανθεί:"Ο Μακρυγιάννης είναι ο πιο σημαντικός πεζογράφος της νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας, αν όχι ο πιο μεγάλος, γιατί έχουμε τον Παπαδιαμάντη".  (Δοκιμές, τόμ. 1ος, εκδόσεις Ίκαρος, 1992, σσ. 253-254.)

Ο Mario Vitti γράφει: "τα διηγήματα απηχούν τον πιο γνήσιο κόσμο του Παπαδιαμάντη ενώ, παράλληλα, στις διάφορες ψυχικές καταστάσεις που τα ορίζουν βρίσκει τις πιο πρόσφορες συνθήκες για την εντελώς προσωπική του αφήγηση.Το νησί του θα αποτελέσει το φυσικό πλαίσιο και οι συγχωριανοί του τις τυπικές υπάρξεις μέσα από τις οποίες ο Παπαδιαμάντης θα εκφράσει την προσήλωσή του στον κόσμο της παράδοσης και της ορθοδοξίας, των ακατάλυτων, δηλαδή ελληνικών αξιών. Αντιστέκεται με αποφασιστικότητα στην εισβολή των ψεύτικων δυτικών τρόπων χωρίς να φοβάται μη τύχει και τον θεωρήσουν οπισθοδρομικό". (Mariο Vitti, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, εκδόσεις Οδυσσέας, 1978, σ. 263.)

Αντί επιλόγου θα σας παραθέσω ένα ποιήμα του Νίκου Καρούζου για τον Κυρ-Αλέξανδρο:

Ο ΑΚΕΡΑΙΟΣ ΚΥΡ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

Θαμνώδη ρήματα και φύλλα καταπράσινα της γλώσσας.
Μεγάλος άνθρωπος και ανέσπερος Έλληνας που κράτησε
τον πόνο στο σωστό του ύψος,
αγνοώντας τον αιώνα της καλπάζουσας εξυπνάδας.
Ήδη τα θύματα της προόδου που πρόωρα σκουριάζει,
πάνε στην πατρίδα του τη Σκιάθο
κι αγοράζουν, ελπίζοντας, οικόπεδα
Πάνε για λίγο αεράκι, λίγη θάλασσα και φρέσκο φεγγάρι.
Μα είναι αδύνατο να κοροϊδέψουμε τη ρημαγμένη φύση
με ξυπόλητα Σαββατοκύριακα και τροχόσπιτα.
Ο ακέραιος κυρ-Αλέξανδρος,
Εκείνος ο περιούσιος Παπαδιαμάντης
και το κεράκι μας ακόμη δεν το θέλει.

Αναστάσης Αποστολός