Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ. ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟ "ΑΓΝΑΝΤΕΜΑ", της μαθήτριας του Γ' 1 τμ. του Β' Τοσιτσείου Αρσακείου Γυμνασίου Εκάλης Χριστιάνας Βερδελή

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι στο επίκεντρο της παπαδιαμαντικής δημιουργίας εξέχουσα σημασία έχουν οι γυναίκες. Οι γυναίκες αυτές έχουν κατακτήσει το δικό τους κοινωνικό ρόλο και θέση στη κοινωνία που ζουν, δημιουργώντας έτσι έναν κατάλογο με μορφές και χαρακτήρες, αρκετά διαχρονικό και συνυφασμένο με τούς σημερινούς τύπους γυναικών. Σε πολλά έργα (λ.χ. η «Αποσώστρα», η «Φόνισσα», «η Φαρμακολύτρια») σκιαγραφούνται γυναικείες φιγούρες οι οποίες είναι γραίες ,χήρες ,νεαρά κορίτσια, γυναίκες παντρεμένες οδηγώντας έτσι στο συμπέρασμα του χαρακτηρισμού της παπαδιαμαντικής δημιουργίας ως γυναικοκεντρικής.

Στο διήγημα του «Τ΄αγνάντεμα» αποτυπώνονται χαρακτηριστικές πλευρές της καθημερινής ζωής της τοπικής κοινωνίας της Σκιάθου και ειδικότερα η αναχώρηση των ναυτικών την άνοιξη και το ξεπροβόδισμά τους από της γυναίκες του νησιού. Χαρακτηριστική είναι και σε αυτό το διήγημα η παρουσία των γυναικών και η προβολή του ήθους τους. Τόσο οι  απλές γυναίκες οι οποίες είναι συγγενείς των ναυτικών όσο και οι δύο γραίες που παρουσιάζονται είναι γυναίκες που καταθέτουν την ψυχή και το είναι τους στην υπηρεσία των οικείων προσώπων τους ,με μόνη τους αμοιβή την ηθική ικανοποίηση. 

                                                                                             

Πιο συγκεκριμένα:

Αρχικά ο Παπαδιαμάντης με αφορμή την αναχώρηση των ναυτικών του νησιού την Άνοιξη αναφέρεται στις γυναίκες  οι οποίες πήγαιναν να ανάψουν ένα κερί στο ξωκκλήσι της Παναγιάς της Κατευοδώτρας για να την παρακαλέσουν να τους φυλά .Αυτές ήταν είτε οι γυναίκες των ναυτικών και οι κόρες τους είτε νεαρές κοπέλες με αδέρφια ναυτικούς .Σε αυτό το σημείο τίθενται δύο θέματα .Πρώτον όσον αφορά τις συγγενείς τους βλέπουμε πως είναι αυτές που επωμίζονται όλο τον πόνο τούτου του κόσμου  και το βάρος της ευθύνης του σπιτιού. Δεύτερον με την αναφορά του στις όμορφες νεαρές κοπέλες τίθεται το θέμα της προίκας. Είναι λοιπόν προφανές πως  συνυφασμένο άμεσα με το θέμα των γυναικών εκείνης της εποχής είναι το θέμα της προίκας των κοριτσιών, ένα πραγματικά μεγάλο βάσανο για τους γονείς. Παρ΄ όλα αυτά από μια απλή γονική προσφορά φαίνεται να μεταβάλλεται και να παρουσιάζεται στο έργο σαν κοινωνικός θεσμός. Η προίκα των κοριτσιών ήταν χρέος των αδερφών τους. Επιπροσθέτως βλέπουμε αργότερα τις γυναίκες να ανεβαίνουν όλες μαζί σε ένα ύψωμα για να αποχαιρετήσουν τους άνδρες.

 Έντονη είναι  η αναφορά στις σεβάσμιες, πονεμένες γραίες. Όντα μαγικά, αγέρωχα, μυστηριώδη, πλασμένα σε μια άκρατη θρησκευτικότητα. Πρώτα βλέπουμε τη γριά Μαλαμίτσα, μια ηλικιωμένη νεωκόρισσα που προσπαθεί να νουθετήσει και να υποδείξει το σωστό  στις άλλες γυναίκες  ως προς θέματα θρησκευτικής λατρείας. Το αποτέλεσμα όμως είναι να θεωρηθεί γραφική και γι’ αυτό να μην εισακουσθεί από τις νεότερες .Μέσα από τη δράση της συλλέγουμε και στοιχεία που αφορούν τις γυναίκες του νησιού .Πιο αναλυτικά ,μπορούμε να αντιληφθούμε πως αυτές οι υπερβολές των γυναικών ως προς την επίκληση στο θείο σχετίζονται με την αγωνία τους για τους άνδρες τους .Βλέπουμε λοιπόν πως οι γυναίκες αυτές ,που μένουν πίσω ,αναλαμβάνουν τεράστιο ψυχικό φορτίο αλλά και την ευθύνη του σπιτιού και των παιδιών .Ο ρόλος τους λοιπόν είναι πολύ σημαντικός αφού οι πράξεις τους τις διακρίνουν για το ήθος τους και την αφοσίωσή τους .

 Στη συνέχεια γίνεται αναφορά και σε μια δεύτερη γριά ,τη γρια-Συρραχίνα . «-Παιδιά μου, κορίτσια μου, αρχίζει να ομιλή η γρια-Συρραχίνα, παλαιά καπετάνισσα με το ραβδάκι της και με το καλαθάκι της στο χέρι, με τα ογδόντα χρόνια στην πλάτη της, μπόρεσε κι ανέβη τον ανήφορον και ήλθε -διά να καμαρώση, ίσως διά  τελευταίαν φοράν, το καράβι του γυιου της που έφευγε. Ξέρετε τι μεγάλη χάρη έχει, και πόσο καλό έκαμε στους θαλασσινούς αυτό το εκκλησιδάκι της Μεγαλόχαρης;»
Το παραπάνω είναι απόσπασμα από το συγκεκριμένο έργο του Παπαδιαμάντη. Καπετάνισσα, καλοστεκούμενη η Συρραχίνα και με πολλά χρόνια στη πλάτη της, θεωρεί καθήκον της να αποχαιρετήσει το γιο της, με όποιο τρόπο, κι ας ξεπεράσει τα όρια της, τις αντοχές της, γνωρίζει όμως ότι οι ευχές στην Παναγία θα συνοδεύουν το καράβι και το πλήρωμα του, επομένως θεωρεί υποχρέωση της να πάει. Μέσω της παπαδιαμαντικής ευρηματικότητας αυτές οι γραίες αντιπροσωπεύουν τη γυναικεία επιδεξιότητα, χαρισματικότητα και ευελιξία στους καθημερινούς γυναικείους χειρισμούς. Τέλος πολύ σημαντική είναι η παράθεση των όσων είχε πει ο παππάς στη γρια-Συρραχίνα όταν εκείνη ήταν ακόμα μικρή : «το κορίτσι πρέπει νά'ναι φρόνιμο και ντροπαλό, νά'ναι υπάκοο, να μην κοιτάζη τους νιούς, ν' αγαπά τον κύρη του και τη μαννούλα του· και σαν μεγαλώση, και δώση ο Θιός και παντρευτή, με την ευκή των γονιώ της, άλλον να μην αγαπά απ' τον άνδρα της.» .Μέσα απ’ αυτά προβάλλεται το ιδανικό πρότυπο γυναίκας εκείνης της εποχής. Η γυναίκα σύμφωνα με τα λόγια του πνευματικού θα έπρεπε να διακρίνεται για την πίστη της και φυσικά για την αφοσίωσή της.Αυτά είναι τα στοιχεία από τα οποία μπορούμε να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα για το ρόλο της γυναίκας στο διήγημα του Παπαδιαμάντη «Τ’ αγνάντεμα». Ο Παπαδιαμάντης λοιπόν, ξεδιπλώνοντας αυτό το πολύπτυχο των γυναικείων χαρακτήρων, εγκαινιάζει τη φιλογυναικεία λογοτεχνία.

ΧΡΙΣΤΙΑΝΑ ΒΕΡΔΕΛΗ